«تحلیل نشانه‌شناختی گفتگو در فیلمنامة داستانی دوازده رخ هوشنگ گلشیری»

به رغم اهمیت فیلمنامة داستانی و توجه پژوهشگران ادبی بر اولویت آن و خواندن آن همچون گونه‌ای از داستان روایی، این عرصه کمتر مورد نقد و تحلیل علمی قرار گرفته است. این مقاله بر آن است تا با توجه به جنبه‌های کاربردی نظریات گردآوری شدة کر الام در نشانه‌شناسی متن با تمرکز بر عنصر گفتگو و عوامل بافتی بیش از عرصه‌های دیگر در آن و بررسی اصولی چون؛ نظام نشانه‌ای فرا زبان (رمزگان مشترک، لهجة فردی، محدودیت زبان)، جهت‌گیری اشاره‌ای، صنایع بلاغی، تضمین دریافت و اصول مکالمه گرایس به تحلیل نشانه‌شناختی فیلمنامة داستانی دوازده رخ هوشنگ گلشیری بپردازد. داشتن نقش محوری کارکردهای نشانه‌ای گفتگو در این فیلمنامه آن را به اثری حائز اهمیت برای بررسی‌های نشانه‌شناختی اشاره شده تبدیل کرده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شخصیت آقاجان در گفتگو با سایر شخصیتهای فیلمنامه علی‌رغم حضور فعالانه در گفتگو و درک شنونده و موقعیت گفتگوها (جهت‌گیری‌های اشاره‌ای) با زمینه‌سازی برای ایجاد نظام فرازبان با دو زیر مجموعة رمزگان و محدودیت زبان، نقض اصول مکالمه گرایس در چهار زمینة کمیت، کیفیت، ارتباط و شیوه، استفاده از صنایع بلاغی در چهار مورد (: این رانندة احمق، رستم، ‌پیران و گم شدن)، بر آن است تا نشان دهد که چگونه با آشکارا ناقص کردن یا ناکامل بودن گفتار خود به بیش از آنچه گفته است نظر دارد ولی شخصیت‌های دیگر نمی‌توانند معنایی را که در ظاهر کلمات او وجود ندارد درک کنند.